Chi Dương xỉ lá sừng hươu (Platycerium) thuộc họ Ráng (Polypodiaceae), còn được gọi là dương xỉ lá sừng hươu hoặc cây ổ rồng, là một chi gồm khoảng 18 loài dương xỉ sống phụ sinh (epiphytic) có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới ở châu Phi, Đông Nam Á, châu Úc và Nam Mỹ. Tên gọi của chúng xuất phát từ hình dạng lá độc đáo, giống như sừng của hươu hoặc nai.
Dương xỉ lá sừng nai được nhiều người chơi cây cảnh ưa chuộng nhờ vẻ ngoài độc đáo và tương đối dễ chăm sóc. Chúng có thể trồng trong nhà hoặc ngoài trời, nhưng thường cần ánh sáng gián tiếp và độ ẩm cao để phát triển. Do là cây phụ sinh nên chúng bám trên thân cây hoặc các loại cây khác thay vì mọc trong đất. Vì vậy, chúng cần giá thể thoát nước tốt như rêu sphagnum hoặc vỏ cây phong lan.
18 loài bản địa
- Platycerium grande – Bikakushidagrande (Giant staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai khổng lồ): Platycerium grande là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới Đông Nam Á, bao gồm Indonesia, Malaysia và Philippines. Là một loài phụ sinh, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng từ chúng. Loài dương xỉ này nổi tiếng với vẻ ngoài đặc trưng, với những chiếc lá lớn, phẳng, giống sừng hươu có thể dài tới ba mét và rộng một mét. Lá thường có màu xanh lục, nhưng có thể chuyển sang màu nâu đỏ khi già đi.
- Platycerium superbum (Giant staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai khổng lồ): Platycerium superbum là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ Úc và Papua New Guinea. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Loài dương xỉ này nổi bật với vẻ ngoài độc đáo và hấp dẫn, với hai loại lá: lá gốc mọc phẳng áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên, giống như sừng hươu. Lá gốc thường có màu xám xanh, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục.
- Platycerium wandae (Queen staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai nữ hoàng): Platycerium wandae là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ Philippines. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Loài dương xỉ này được biết đến với vẻ ngoài độc đáo và hấp dẫn, với hai loại lá: lá bất thụ phẳng, mọc áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên, giống như sừng hươu. Lá bất thụ thường có màu xám bạc, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục.
- Platycerium wallichii (Butterfly staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai cánh bướm): Platycerium wallichii là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ Đông Nam Á, bao gồm Ấn Độ, Nepal, Bhutan và Myanmar. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Loài dương xỉ này nổi bật với vẻ ngoài ấn tượng, với hai loại lá: lá gốc mọc phẳng áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên, giống như đôi cánh bướm. Lá gốc thường có màu xám xanh, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục và hơi trong mờ.
- Platycerium holttumii (He Qimei staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai He Qimei): Platycerium holttumii là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ bán đảo Mã Lai, Sumatra và Borneo. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Loài dương xỉ này được đặt tên theo nhà thực vật học E.J.H. Corner, người đã đặt tên nó để vinh danh đồng nghiệp của mình, nhà sưu tập thực vật He Qimei. Nó nổi tiếng với vẻ ngoài độc đáo và hấp dẫn, với hai loại lá: lá gốc mọc phẳng áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên, giống như sừng hươu. Lá gốc thường có màu xám xanh, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục và hơi trong mờ.
- Platycerium ridleyi (Asian monkey brain staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai não khỉ châu Á): Platycerium ridleyi là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ Malaysia, Borneo và Sumatra. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Loài dương xỉ này được đặt tên theo nhà thực vật học người Anh Henry Nicholas Ridley, người đã thu thập mẫu vật vào năm 1901. Nó nổi tiếng với vẻ ngoài độc đáo và hấp dẫn, với hai loại lá: lá gốc mọc phẳng áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên, giống như bộ não của loài khỉ. Lá gốc thường có màu xám xanh, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục và hơi trong mờ.
- Platycerium alcicorne (Buckler staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai hình khiên tròn): Platycerium alcicorne là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ Đông Nam Á, bao gồm Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Philippines. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Loài dương xỉ này nổi tiếng với vẻ ngoài độc đáo và hấp dẫn, với hai loại lá: lá gốc mọc phẳng áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên, giống như khiên tròn. Lá gốc thường có màu xám xanh, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục và hơi trong mờ.
- Platycerium coronarium (Crown staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai vương miện): Platycerium coronarium là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ Đông Nam Á, bao gồm Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Việt Nam và Philippines. Loài dương xỉ này còn được người Việt gọi là ổ rồng hoặc lan ổ rồng. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Nó nổi tiếng với vẻ ngoài độc đáo và hấp dẫn, với hai loại lá: lá gốc mọc phẳng áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên và tạo thành hình vương miện đặc trưng. Lá gốc thường có màu xám xanh, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục và hơi trong mờ.
- Platycerium quadridichotomum (Four-pointed staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai bốn nhánh): Platycerium quadridichotomum là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ Đông Nam Á, bao gồm Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Philippines. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Loài dương xỉ này nổi tiếng với vẻ ngoài độc đáo và hấp dẫn, với hai loại lá: lá gốc mọc phẳng áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên và tạo thành hình ngôi sao bốn cánh đặc trưng. Lá gốc thường có màu xám xanh, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục và hơi trong mờ.
- Platycerium andinum (Andes staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai Andes): Platycerium andinum là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ Nam Mỹ, cụ thể là dãy núi Andes của Colombia, Ecuador và Peru. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Loài dương xỉ này nổi tiếng với vẻ ngoài độc đáo và hấp dẫn, với hai loại lá: lá gốc mọc phẳng áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên và tạo thành hình trái tim đặc trưng. Lá gốc thường có màu xám xanh, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục và hơi trong mờ.
- Platycerium elephantotis (Elephant Ear staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai tai voi): Platycerium elephantotis là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới châu Phi, bao gồm Cameroon, Gabon và Congo. Giống như các loài dương xỉ lá sừng nai khác, nó bám vào cây hoặc các loại cây khác để làm giá đỡ nhưng không hút chất dinh dưỡng. Loài dương xỉ này nổi tiếng với vẻ ngoài độc đáo và hấp dẫn, với hai loại lá: lá gốc mọc phẳng áp vào thân cây hoặc giá đỡ, và lá sinh sản mọc hướng lên trên và tạo thành hình tai voi đặc trưng. Lá gốc thường có màu xám xanh, trong khi lá sinh sản có màu xanh lục và hơi trong mờ.
- Platycerium madagascariense (African monkey brain staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai não khỉ châu Phi): Đây là loài bản địa của Madagascar và nổi tiếng với kích thước lớn cùng hình dạng lá độc đáo. Lá gốc của Platycerium madagascariense hẹp và giống dải ruy băng, trong khi lá sinh sản rộng và có hình quạt, giống hình dạng bàn tay với các ngón tay xòe ra. Lá sinh sản có thể dài tới 60cm và được bao phủ bởi một lớp vảy màu nâu dày đặc.
- Platycerium bifurcatum (Digital staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai chẻ ngón): Platycerium bifurcatum, thường được gọi là “Elkhorn fern” hoặc “Staghorn fern”, là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới Đông Nam Á và các đảo Thái Bình Dương. Nó nổi tiếng với hình dạng lá đặc trưng, giống như sừng của hươu hoặc nai sừng tấm. Lá của Platycerium bifurcatum được chia thành hai loại: lá bất thụ, lá gốc tạo thành một cấu trúc phẳng, giống như tấm khiên áp vào thân cây hoặc giá đỡ khác, và lá sinh sản, giống như sừng hươu, vươn lên và có thể dài tới 90cm. Lá sinh sản chẻ đôi gần gốc, từ đó có tên gọi chung là “dương xỉ lá sừng nai chẻ ngón”. Cây không có rễ thật, mà bám chặt vào giá đỡ bằng một khối rễ phụ giống rễ củ rối rắm, dai.
- Platycerium stemaria (Triangle staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai tam giác): Platycerium stemaria là một loài dương xỉ phụ sinh có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới châu Phi, bao gồm Cameroon, Gabon và Congo. Nó dễ dàng tạo ra chồi bên. Các nhánh dài ở cuối lá bào tử trông hơi giống một hình đa giác, với nhiều dinh dưỡng và hình dạng gợn sóng.
- Platycerium veitchii: Platycerium veitchii, còn được gọi là dương xỉ lá sừng nai của Veitch, là một loài dương xỉ thuộc họ Ráng (Polypodiaceae). Nó là loài bản địa của các khu rừng mưa ở Đông Nam Á, bao gồm Malaysia, Indonesia và Philippines. Loài dương xỉ này nổi tiếng với vẻ ngoài độc đáo, với những chiếc lá lớn, phẳng, giống sừng hươu có thể dài tới 1 mét. Lá được bao phủ bởi các vảy nhỏ, màu nâu, giúp cây hấp thụ độ ẩm và chất dinh dưỡng từ không khí.
- Platycerium willinckii (Java staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai Java): Platycerium willinckii, còn được gọi là dương xỉ lá sừng nai Java, là một loài dương xỉ thuộc họ Ráng (Polypodiaceae). Nó là loài bản địa của đảo Java, Indonesia và nổi tiếng với những chiếc lá độc đáo, giống sừng hươu có thể dài tới 1 mét. Loài dương xỉ này là cây phụ sinh, có nghĩa là nó mọc trên các cây hoặc vật thể khác thay vì trong đất. Nó bám vào cây hoặc đá bằng lá gốc, trong khi lá sinh sản (những lá tạo ra bào tử) mọc hướng lên và ra ngoài. Lá sinh sản được chia thành hai phần riêng biệt – lá khiên bất thụ, che phủ lá gốc, và lá sinh sản, mọc phía trên lá khiên và tạo ra bào tử.
- Platycerium hillii (Dark Green staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai xanh đậm): Platycerium hillii, còn được gọi là dương xỉ lá sừng nai xanh đậm, là một loài dương xỉ thuộc họ Ráng (Polypodiaceae). Nó là loài bản địa của các khu rừng mưa ở phía đông Úc, bao gồm Queensland và New South Wales. Loài dương xỉ này là cây phụ sinh, có nghĩa là nó mọc trên các cây hoặc vật thể khác thay vì trong đất. Nó có hai loại lá riêng biệt – lá gốc bất thụ và phẳng, và lá sinh sản thẳng đứng, giống sừng hươu. Lá sinh sản có màu xanh đậm và có thể dài tới 1 mét.
- Platycerium ellisii (Alice staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai Alice): Platycerium ellisii, còn được gọi là dương xỉ lá sừng nai Alice, là một loài dương xỉ thuộc họ Ráng (Polypodiaceae). Nó là loài bản địa của các khu rừng mưa ở Papua New Guinea. Loài dương xỉ này là cây phụ sinh, có nghĩa là nó mọc trên các cây hoặc vật thể khác thay vì trong đất. Nó có hai loại lá riêng biệt – lá gốc bất thụ và phẳng, và lá sinh sản thẳng đứng, giống sừng hươu. Lá sinh sản có màu xanh lục nhạt và có thể dài tới 1 mét.
12 loài lai ghép
- Platycerium Joe Young – granddia (Giant monkey staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai khỉ khổng lồ)Lai ghép từ: P.Ridleyi x P.Grande (Loại đơn thân)
- Platycerium kitshakoodiense (Asian Emperor Staghorn Fern – Dương xỉ lá sừng nai hoàng đế châu Á)Lai ghép từ: P.Ridleyi x P.Coronarium (Loại đơn thân)
- Platycerium Charles Alford (Afu staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai Afu)Lai ghép từ: P.Ridleyi x P.Wandae (Loại đơn thân)
- Platycerium Horne’s Surprise (Non-non-staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai Non-non)Lai ghép từ: P.Madagascariense x P.Alcicorne (Loại tạo chồi con)
- Platycerium Budsaba (Non-Q staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai Non-Q)Lai ghép từ: P.Madagascariense x P.Quadridichotomum (Loại tạo chồi con)
- Platycerium Neptune (Triangle elephant staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai voi tam giác)Lai ghép từ: P.Elephantotis x P.Stemaria (Loại tạo chồi con)
- Platycerium Siamense Silver Velent (Elephant claw staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai móng voi)Lai ghép từ: P.Elephantotis x P.Willinckii (Loại tạo chồi con)
- Platycerium Antis (Anxiang staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai Anxiang)Lai ghép từ: P.Elephantotis x P.Andinum (Loại tạo chồi con)
- Platycerium DiversifoliumLai ghép từ: P.Bifurcatum x P.Hillii (Loại tạo chồi con)
- Platycerium White Hawk (White Hawker Staghorn Fern – Dương xỉ lá sừng nai diều hâu trắng)Lai ghép từ: P.Diversifolium x P.Willinckii (Loại tạo chồi con)
- Platycerium Pewchan (Pichen staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai Pichen)Lai ghép từ: P.Veitchii x P.Willinckii (Loại tạo chồi con)
- Platycerium Saikeaw (Anclaw staghorn fern – Dương xỉ lá sừng nai Anclaw)Lai ghép từ: P.Andinum x P.Willinckii (Loại tạo chồi con)
Cách chăm sóc Dương xỉ lá sừng nai
Chăm sóc dương xỉ lá sừng nai ban đầu có vẻ khó khăn, nhưng thực ra khá đơn giản khi bạn đã quen. Chúng phát triển tốt trong ánh sáng gián tiếp, vì vậy nên đặt chúng ở nơi sáng nhưng tránh ánh nắng trực tiếp. Chúng ưa độ ẩm cao, nên việc phun sương thường xuyên hoặc đặt máy tạo độ ẩm gần đó sẽ rất hữu ích. Mấu chốt là giữ cho giá thể luôn ẩm nhưng không bị sũng nước. Hãy sử dụng giá thể thoát nước tốt để tránh thối rễ và đảm bảo không khí lưu thông tốt quanh cây để cây luôn khỏe mạnh.
Cách cứu dương xỉ lá sừng nai đang chết
Nếu cây dương xỉ của bạn trông yếu ớt, việc đầu tiên là kiểm tra môi trường sống của nó. Một vấn đề phổ biến là tưới quá nhiều, dẫn đến thối rễ. Hãy đảm bảo cây được trồng trong chậu có lỗ thoát nước tốt và để lớp giá thể trên cùng khô trước khi tưới lại. Nếu cây bị héo, đó cũng có thể là dấu hiệu của việc thiếu nước. Điều chỉnh thói quen tưới nước tùy theo nhu cầu của cây. Ngoài ra, hãy kiểm tra xem có sâu bệnh như rệp vảy hoặc rệp sáp đang gây hại cho cây không.
Cách tưới nước cho dương xỉ lá sừng nai
Tưới nước cho dương xỉ lá sừng nai là một nghệ thuật. Nên tưới khi lớp giá thể trên cùng khô khi chạm vào. Vào mùa đông, hãy giảm tần suất tưới vì cây phát triển chậm hơn. Sử dụng nước ở nhiệt độ phòng và đảm bảo nước thoát tốt để tránh úng. Một cách làm tốt là tưới thật đẫm cho đến khi nước thừa bắt đầu chảy ra từ đáy chậu.
Cách treo dương xỉ lá sừng nai
Treo dương xỉ lá sừng nai là một trong những cách trưng bày ấn tượng nhất. Gắn cây lên một tấm gỗ hoặc một miếng vỏ cây là cách hiệu quả. Bắt đầu bằng cách gắn cây dương xỉ vào giá đỡ bằng dây hoặc keo dán chắc chắn. Đảm bảo cố định sao cho rễ được nâng đỡ tốt nhưng không bị bó chặt. Treo cây đã được gắn ở nơi có ánh sáng gián tiếp. Cách sắp xếp này mô phỏng môi trường sống phụ sinh tự nhiên của chúng và giúp cây phát triển tốt.
Cách bón phân cho dương xỉ lá sừng nai
Bón phân là điều cần thiết để dương xỉ lá sừng nai phát triển. Sử dụng phân bón hòa tan trong nước, cân bằng, pha loãng với một nửa nồng độ. Bón phân 6-8 tuần một lần trong mùa sinh trưởng (mùa xuân và mùa hè) và giảm hoặc ngừng bón trong mùa đông. Tránh bón quá nhiều vì điều này có thể dẫn đến tích tụ muối và làm hỏng cây. Một chế độ bón phân nhẹ nhàng giúp cây luôn khỏe mạnh và tươi tốt.
Dương xỉ lá sừng nai có độc với mèo không?
Một trong những lý do khiến dương xỉ lá sừng nai được ưa chuộng là chúng không độc đối với mèo. Nếu bạn có mèo, bạn không cần phải lo lắng về việc chúng nhai cây. Điều này làm cho dương xỉ lá sừng nai trở thành một lựa chọn tuyệt vời cho các gia đình có thú cưng.
So sánh dương xỉ lá sừng nai và dương xỉ tổ chim (Bird’s Nest Fern)
Khi so sánh dương xỉ lá sừng nai và dương xỉ tổ chim (Asplenium nidus), sự khác biệt chính nằm ở vẻ ngoài và thói quen sinh trưởng của chúng. Dương xỉ lá sừng nai có lá hình sừng hươu đặc trưng, trong khi dương xỉ tổ chim có lá rộng, gợn sóng tạo thành hình hoa thị. Cả hai loại dương xỉ đều ưa điều kiện chăm sóc tương tự, như ánh sáng gián tiếp và độ ẩm cao, nhưng dương xỉ tổ chim thường được trồng trong chậu, còn dương xỉ lá sừng nai thường được gắn lên giá đỡ.
So sánh dương xỉ lá sừng nai và dương xỉ lá sừng nai sừng tấm (Elkhorn Fern)
Dương xỉ lá sừng nai và dương xỉ lá sừng nai sừng tấm thường bị nhầm lẫn do vẻ ngoài tương tự. Tuy nhiên, dương xỉ lá sừng nai sừng tấm có lá hẹp và dài hơn so với lá của dương xỉ lá sừng nai, vốn rộng và tròn hơn. Cả hai loại dương xỉ đều là cây phụ sinh và ưa điều kiện chăm sóc tương tự, nhưng dương xỉ lá sừng nai sừng tấm có thể chịu đựng được độ ẩm thấp hơn một chút.
Cách nhân giống dương xỉ lá sừng nai
Nhân giống dương xỉ lá sừng nai có thể được thực hiện bằng cách tách chồi con hoặc bằng bào tử. Cách đơn giản hơn là tách các chồi con, là những cây nhỏ mọc xung quanh gốc cây mẹ. Nhẹ nhàng tách các chồi này, đảm bảo chúng có một ít rễ, và gắn chúng vào một tấm gỗ hoặc trồng vào chậu với cách chăm sóc tương tự như cây mẹ.
Nên trồng cây gì cùng dương xỉ lá sừng nai?
Dương xỉ lá sừng nai có thể kết hợp tốt với các loại cây nhiệt đới khác có điều kiện sống tương tự. Có thể kết hợp chúng với lan, dứa cảnh (Bromeliad) hoặc thậm chí là Air plant. Các loại cây này tạo ra một vẻ ngoài tươi tốt, nhiều lớp và phát triển mạnh trong cùng điều kiện độ ẩm cao và ánh sáng gián tiếp.
Lợi ích và các vấn đề thường gặp
Dương xỉ lá sừng nai không chỉ tăng thêm vẻ đẹp mà còn giúp cải thiện chất lượng không khí trong nhà bằng cách lọc các chất độc. Các vấn đề thường gặp bao gồm thối rễ do tưới quá nhiều và các loài sâu bệnh như rệp vảy. Phun sương thường xuyên, tưới nước đúng cách và lưu thông không khí tốt giúp ngăn ngừa những vấn đề này.
Nhìn chung, dương xỉ lá sừng nai là một loại cây độc đáo và thú vị, có thể mang lại một chút phong cách nhiệt đới cho bất kỳ bộ sưu tập cây cảnh nào.
If i die, water my plants!
